Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Hukuk, sosyete içinde insanların hakikaten ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, içtimai hayatın gerçekleşmesini hazırlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen çın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içinde insanların seçenek ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte haklar, sima davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-huy ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Hukuk, adamlık seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan fikirlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini hazırlamak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Elan geniş bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Hukuk Lafız Fehvaı Hukuk kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “pay” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakarak haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Uygulayım Fehvaı Hukuk dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi içinde asliye olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri iş meydan kısmına Özel Hukuk, eşhas ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun çıbanlıca alt dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Hukuk kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun bedel yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tamam durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk meydanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek bâtınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları üzere ayrı ayrı haklar dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik fikirleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan haklar, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Sosyal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgın amacını, içtimai gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete içinde yaşayan insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı içinlamaya çalışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun doğal dokumasına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine tatminkâr bulunmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de bağlıdır; iktisadi yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Hukuk bu fonksiyonu ile mukannen bir kombinezon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanılamamıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet anlamında ferdî bir özelliği deyimler. Insan her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni toka etmek yolunda ruzuşeb ve değçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak peritonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar meydanında hukuki bedel olarak söz konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum bâtınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bâtınaziz kurallar tamamü olarak haklar, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini bâtınerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değçalışmatirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her hengâm adalete çıbanvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta içinmıza yerleşmiş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim haklar anlamında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut haklar düzenlerinin kendisine tatminkâr olup olmadığı açısından bir bedel ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem de bu içtimai hayatın pasış içinde sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.